داود ملکی، عبدالرحیم نوهابراهیم، بیژن عبدالهی، حسن رضا زین‌آبادی،
دوره ۹، شماره ۳۳ - ( ۱۲-۱۳۹۹ )
چکیده
امروزه آموزش و سرمایهگذاری در سرمایه انسانی، سرمایهگذاری بلندمدتی است که بدون آن اقتصاد ناپاپدار خواهد ماند. آموزش عالی، معرف نوعی از سرمایهگذاری در منابع انسانی است که با فراهم کردن و ارتقا بخشیدن دانش، مهارتها و نگرشها، به توسعه اقتصادی کمک میکند. تأمین نیروی انسانی کارآمد با افزایش کارایی و بهره‌وری افراد و از سوی دیگر با گسترش مرزهای دانش و فن و پیش بردن فناوری از قبیل مسئولیت پرورش نیروی انسانی و افزایش بهره و کارایی در سطوح بالای تخصصی بر عهده دانشگاههاست. از این رو دانشگاه در توسعه و رشد اقتصادی نقش زیربنایی دارد؛ زیرا آموزش عالی از طریق ایجاد مهارت و تخصص در افراد و بهبود قوه تشخیص آنان، باعث ارتقای سطح بهره‌وری نیروی انسانی می‌شود. در دهه‌های اخیر، نظام آموزش عالی ایران با معضلات فراوانی مواجه بوده است؛ از این رو پژوهش حاضر، بر آن است که عوامل علّی مؤثر بر پاسخگویی و بهره‌وری دانشگاههای غیردولتی را شناسایی و اعتباریابی کند. داده‌های این مطالعه، در بخش کیفی حاصل مصاحبههای نیمهساختاریافته با ۲۵ نفر از مدیران ارشد و میانی مشغول در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران بود که با روش نمونهگیری نظری انتخاب شدند. در تحلیل داده‌ها، روش مرحلهای و تکنیکهای تحلیلی اشتراوس و کوربین (۱۹۹۲) مورد استفاده قرار گرفت. بعد از مشخص شدن مقوله مرکزی (پاسخگویی به ذی‌نفعان) و استفاده از آن به منظور نزدیک کردن مقولهها، عبارات و ایدههایی که بیانگر روابط بین مقولههای اصلی و فرعی بودند، در نهایت شش مقوله اصلی به عنوان عوامل علّی مؤثر بر پاسخگویی و بهره‌وری دانشگاه شناسایی شدند که عبارتند از: ۱- علمگرایی ۲- منابع انسانی ۳- ایجاد انگیزه در دانشگاه ۴- توسعه بر مبنای نیازسنجی ۵- روند یاددهی- یادگیری ۶- ارزیابی کیفیت دانشگاه. به منظور اعتبارسنجی الگوی پاسخگویی بهدست آمده از مرحله کیفی، پرسشنامه‌ای تنظیم و پاسخ ۱۴۶ نفر از دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری دانشگاه آزاد اسلامی مستقر در استان تهران دریافت شد. داده‌های کمّی در قالب تحلیل توصیفی داده‌ها، تحلیل عاملی مرحله اول و دوم با استفاده از نرمافزار SPSS و Amos۲۳ تجزیهوتحلیل شدند. یافته‌های پژوهش بر روابط میان مقوله محوری و عوامل علّی مؤثر بر پاسخگویی، حکایت داشتند و نتایج آزمون الگو در مرحله کمّی، کلیت مدل مفهومی را مورد تأیید قرار داد.
