فصلنامه علمی اقتصاد و مدیریت شهری

بانکوک پایتخت تایلند و یک نمونه کلاسیک از نخست شهری است. نسبت کمی از ۸ میلیون تایلندی در بانکوک (حدود ۱۳ درصد از جمعیت کشور) ثبت خانه دارند. علاوه بر این ۱.۵ تا ۲ میلیون نفر گرچه ثبت‌شده است که درجایی دیگر ساکن هستند ولی در بانکوک کار و زندگی می‌کنند. بسیاری از این افراد به امید ایجاد یک زندگی بهتر از نواحی روستایی به شهر می‌آیند بالأخص به‌عنوان کارگران ساختمانی و کارخانه، کارمندان بخش غیررسمی، کارگر خانگی، کارگر فصلی، فروشندگان خیابانی و دست‌فروشان. این افراد میزان جمعیت فقیر شهر را افزایش می‌دهند.

آمار دقیقی از میزان جمعیت فقیرنشین شهری در پایتخت تایلند در دسترس نیست. بر اساس دفتر آمار ملی در سال ۲۰۰۴ بررسی افرادی که در بخش رسمی بانکوک کار می‌کردند، تنها ۹۲۰۶۴ نفر از ۲.۷۴ میلیون نفر شاغل با زندگی زیرخط فقر شناسایی شدند. یکی از دلایل منطقی می‌تواند این باشد که بیشترین جمعیت فقیر شهری در اقتصاد غیررسمی بانکوک استخدام می‌شوند. بخش غیررسمی بخش مهمی از اقتصاد این کشور است. بر اساس برآوردهای انجمن اقتصاد ملی و توسعه اجتماعی تایلند در سال ۲۰۰۲ اقتصاد غیررسمی (شامل بخش کشاورزی) ۴۳.۸ درصد ازGDP را تشکیل می‌داد. با صرف‌نظر کردن از کشاورزی، اقتصاد غیررسمی ۳۳.۸ درصد ازGDP تایلند را شامل می‌شد.

بانک مردم

بانک مردم توسط بانک پس‌انداز دولت برای تأمین اعتبار برای کارآفرینان و افراد خود اشتغال در مقیاس کوچک در کل تایلند تا سیس شده است. ویژگی اصلی آن این است که وام‌گیرندگان نیازی به تهیه وثیقه در برابر وام دریافتی ندارند، به‌جای آن ضامن‌های وام بایستی تضمین انجام این کار را بر عهده بگیرند.

هدف اصلی بانک مردم توانا کردن مردم برای داشتن شغل، درآمد و استاندارد زندگی بهتر است. اهداف دیگر شامل ترویج طرح‌های پس‌انداز سیستماتیک در جوامع محلی و تأمین بودجه برای کارآفرینان کوچک‌مقیاسی که قادر به فعالیت مداوم در بخش رسمی نیستند.

· صندوق جامعه شهری و روستایی

صندوق جامعه شهری و روستایی یکی از برنامه‌های دولت است که توسط اداره متروپلیتن بانکوک برای توسعه اجتماعی اجرایی شد. هدف اصلی این برنامه تأمین منبع تنخواه در سطح روستا و جوامع شهری است. تا اینکه افراد بتوانند در شغل خود و فعالیت‌های درآمدزا سرمایه‌گذاری کنند.

· برنامه وان تامبون وان پروداکت

در تایلند تامبون‌ها تقسیمات اداری در سطح ناحیه هستند که بیش از ۷۰۰۰ نفر جمعیت دارند. OTOP یک برنامه حکومتی ملی است که هدف اصلی آن ترغیب و برانگیختن ابتکارات محلی در توسعه و بازاریابی محصولات محلی است. در راستای سیاست حکومت، اداره متروپلیتن بانکوک مرکز توسعه محصولات محلی را در سال ۲۰۰ دایر کرد.

این برنامه به کسب‌وکارهای کوچک‌مقیاس دسترسی به وام‌های دولتی را ممکن ساخت. این وام‌ها به‌منظور کمک به کسب‌وکارها برای گسترش، تأمین مالی کسب‌وکارهای جدید، توسعه فرآیندهای تولیدی، بازارها یا مجاری توزیع محصولات و توسعه انواع مختلفی از تولیدات را مهیا شده است. این وام‌ها برای یک دوره ۵ ساله و با نرخ بهره حداقل وام ملی با علاوه یک درصد در هرسال می‌باشند.

· برنامه تبدیل دارایی‌ها به سهام

این برنامه برای ایجاد فرصت‌ها برای بخش‌های محروم‌تر جمعیت(شامل کسب‌وکارهای کوچک و خرد) و دسترسی به منابع تأمین بودجه در بخش رسمی پیشنهاد می‌شود. به‌منظور دسترسی به این منابع مالی‌ متقاضیان بایستی دارایی‌های خود را عنوان کنند. سپس اسناد مالکیت یا مجوزهای کسب‌وکار به‌عنوان وثیقه وام از سوی نهادهای مالی استفاده می‌شود. ۵ دسته از دارایی‌ها موردپذیرش قرار می‌گیرد: زمین و متعلقات آن؛ قراردادهای اجاره؛ قراردادهای خرید یا فروش اقساطی؛ مجوزهایی که دارندگان آن را مستحق استفاده از زمین‌های عمومی و اسناد دیگر حقوق مالکیت معنوی می‌نماید؛ و ماشین‌آلات.

· مراکز آموزش شغلی در بانکوک

این مراکز توسط بخش ارتقای شغلی دفتر BMA از توسعه اجتماعی اداره می‌شود. این بخش مسئول انتشار اطلاعات، ارائه آموزش‌های شغلی، توسعه مهارت‌های شغلی، و ارائه پشتیبانی مالی اصلی بر اساس یک مبنای یکپارچه است. ۹ مرکز آموزش شغلی در بانکوک قرار دارد و برای اتباع تایلندی واجد شرایط ارائه خدمات می‌کنند.حداقل ملزومات سواد خواندن و نوشتن، حساب‌وکتاب و داشتن ۱۰ سال سن است. برنامه‌های آموزشی شامل(برای مثال) خیاطی، ماساژ تایلندی، تعمیر تلفن‌های همراه، پرورش سبزی‌ها و فروش دانه‌ها می‌باشد.

بازارهای یک‌روزه

تقریباً هر منطقه از دهلی بازارهایی دارد که یک روز از هفته فعالیت می‌کند. این بازارها شبیه بازار مکاره هستند: تعداد زیادی از فروشندگان خیابانی معمولاً در اواخر بعدازظهر جمع می‌شوند تا اجناس خود را به مردم محلی بفروشند. در سال‌های گذشته تعداد این بازارهای یک‌روزه افزایش پیداکرده است و تنها جمعیت فقیر از این بازارها سود نمی‌برند بلکه گروه‌های پردرآمد نیز از این بازارها به دلیل قیمت‌های رقابتی‌شان مشتری‌شان هستند. ازجمله فعالیت‌های دولت محلی در زمینه اقتصاد غیررسمی ایجاد و سامان بخشیدن به این بازارها می باشد.

· بازار پیشنهادی زنان

زنان به دلیل مشکلاتی که برای فروشندگی در دهلی دارند بخش اندکی از فروشندگان خیابانی را شکل می دهند. به منظور حل این مشکل و بالابردن حضور زنان در اقتصاد غیررسمی هند، انجمن زنان خود اشتغال در دهلی بازاری انحصاری را در اختیار زنان قرار داده است.

دسترسی به فضای شهری و عوارض شهرداری

رویکرد دوربان برای منظم ساختن فروشندگان خیابانی تعیین اندازه نواحی محصور و ممنوع برای فروشندگان و برقراری عوارض برای مکان‌های فروش است. شورای شهر دوربان نواحی مشخصی از داخل شهر را (برای مثال جلوی بناهای تاریخی، مراکز عبادت و مراکز گردهمایی بین‌المللی) نواحی دادوستد ممنوع اعلام کرد.

· برنامه آموزش بهداشت برای فروشندگان غذایی

در جولای سال ۱۹۹۹، دپارتمان ملی بهداشت آفریقای جنوبی قانون نیازمندی‌های بهداشتی برای مکان‌های مواد غذایی را اعلام کرد. به‌موجب آن‌همه کسانی که در اقتصاد رسمی و غیررسمی فعالیت داشتند بایستی گواهینامه پذیرش را دریافت می‌کردند. دپارتمان توسعه بهداشت شهر دوربان هم مجموعه‌ای معادل از استانداردها را برای فروشندگان مواد غذایی فاسدشدنی و فاسد نشدنی تهیه کرد. از دیگر اقدامات این دپارتمان برگزاری جلسات آموزشی و دادن گواهینامه با امضای رئیس بازرسی بهداشت به کسانی که حداقل استانداردهای موردنیاز را دارند، می‌باشد.

· جمع‌آوری ضایعات

جمع آورندگان ضایعات در میان فقیرترین افرادی هستند که در اقتصاد غیررسمی کار می‌کنند و زنان زیادی وجود دارند که درآمدشان بسیار پایین است. در میانه دهه ۱۹۹۰ واحد خوداشتغالی زنان در (SWEU) جمع آورندگان کارتن و مقوا را در داخل شهر دوربان سازمان‌دهی کرد. واحد خوداشتغالی زنان حکومت محلی را واداشت تا به این گروه از زنان کمک کند. ازجمله اقدامات دیگر مقامات محلی ایجاد مرکز بازخرید در داخل شهر از طریق مشارکت عمومی-خصوصی می‌شود.

· بخش طب سنتی

بخش طب سنتی جزء مهمی از اقتصاد غیررسمی آفریقای جنوبی را تشکیل می‌دهد و دوربان گره اصلی فروش و پخش داروهای سنتی در کل آفریقا محسوب می‌شود. شورای شهر دوربان با مشورت با فروشندگان دارو تسهیلات اختصاصی را برای این فروشندگان در نظر گرفته است. این تسهیلات شامل ایجاد بازار، تکمیل سرپناه، انبار، آب و دستشویی که ۵۵۰ غرفه دار را اسکان می‌دهد. هم‌زمان مقامات به آموزش فن‌های برداشت گیاهان دارویی اقدام کرده است.

پارک‌های صنعتی برای شرکت‌های کوچک و خرد: مورد ویلا السالوادور

پارک صنعتی ویلا السالوادور یا پیوس، یکی از نخستین پروژه‌های توسعه‌ای است که اختصاص به شرکت‌های کوچک‌مقیاس دارد. پارک تقریباً با ۶۵ بلوک مربعی در منطقه السالوادور اشغال می‌کند و اخیراً اشتغال بیش از ۱۵۰۰۰ نفر در ۱۲۰۰ شرکت کوچک و خرد مهیا می‌کند. اصلی‌ترین ویژگی این پارک سازمان‌دهی آن در ۸ بخش تولیدی است: نجاری، فلزکاری، کفش و چرم، پوشاک، ذوب‌آهن، صنایع‌دستی، مواد غذایی و فعالیت‌های متفرقه. هر بخش تولیدی توسط انجمن یا شرکت خود ارائه می‌شود و ۸ شرکت با یکدیگر یک فدراسیون را تشکیل می‌دهد که بر فعالیت‌های کارآفرینی در پارک کنترل دارد. موفقیت این پارک بیشتر مرهون مشارکت انجمن‌های کارآفرینی، شهرداری و چندین سازمان غیردولتی است که سرمایه و کمک‌های فنی را در طول دوره توسعه آن بوده است.

· مراکز تجاری برای فروشندگان خیابانی: مورد پولوُس آزولس

نمونه دومی مشارکت پایدار دولت با شرکت‌های کارآفرینی برای حل مشکلات مرتبط با رسمی سازی ایجاد مرکزی تجاری «پولوُس آزولس» در منطقه مرکزی لاویکتوریا است که یک مرکز خرید چند سطحی است که برای بیش از ۵۰۰۰ نفر که بسیاری از آن‌ها سابقاً فروشندگان خیابانی سابق هستند و بعد از سال ۱۹۹۶ از مراکز تاریخی شهر به آنجا نقل‌مکان کرده بودند، شغل فراهم می‌کند.

ساده‌سازی مقررات کسب‌وکار

چهار سیاست عمده و متمایز می‌تواند برای کاهش هزینه پیروی از مقررات و فعالیت‌های رسمی(در تقابل با غیررسمی) و در روند کاهش فرصت‌های فساد که از سیستم نظارتی دست و پاگیر به وجود می‌آید، کمک‌رسان باشد. این سیاست‌ها می‌توانند به‌صورت زیر خلاصه کرد: ۱) کاهش تعداد مراحل موردنیاز برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار فقط در حد آن‌هایی که ضروری پنداشته می‌شوند. ۲) ساده‌سازی روش‌های نظارتی باقی‌مانده، با در نظر گرفتن هم هزینه‌های مستقیم و هم غیرمستقیم تحمیل‌شده به شرکت‌کنندگان ۳)معرفی فن‌آوری‌های جدید مانند رویه‌های آنلاین برای رسمی کردن و ثبت کسب‌وکارها همچنین فرآیندهای نظارتی دیگر ۴) معرفی بنچمارک هایی که امکان مقایسه آسان میان رویه‌های نظارتی مختلف و میان وزارتخانه‌های مختلف حکومتی یا اداره‌ها و سطوح متفاوت دولت(فدرال، ایالت و شهرداری) را بدهد.

از دیگر اقدامات حکومت محلی اصلاح قانون کار و تأمین اجتماعی به نفع بخش اقتصاد غیررسمی است.

· سایبان‌های جوآ کالی

این سایبان‌ها(آلونک‌ها) به یک ویژگی دائمی از منظر شهری بدل شده است.کارآفرینان جوآکالی در فلزکاری(jikos، همچنین به‌عنوان لوازم پخت‌وپز گوشت شناخته می‌شود) و ساخت جعبه‌های لباس، چرخ‌دستی‌ها و بسیاری از محصولات سخت‌افزاری دیگر تخصص دارند. این آلونک‌ها در یک محیط خودتنظیم فعالیت می‌کنند و بیشتر مجوز شورای شهر را کسب کرده‌اند. این فعالان(عمدتاً مرد) به‌خوبی با محیط اطراف ترکیب‌شده‌اند و صنعتشان به رسمیت شناخته می‌شود و در ارتباط با صنایع‌دستی گوناگون است.

· بازار فروشندگان غیررسمی(دست‌فروشان)

بیش از ۹۵ درصد دست‌فروشان در این بازارها محصولاتشان را می‌فروشند و پایه مشتریانشان را بسیار فراتر از محیط اطراف گسترده کرده‌اند. رانندگان به‌طورمعمول به سمت بازارهای دست‌فروشان برای خرید میوه و سبزی‌ها حرکت می‌کنند و دست‌فروشان تلاش کرده‌اند تا مشتریان با درآمد بالا جذب کنند. علاوه بر این، تعدادی از فروشندگان برای جستجوی مشتریان به اداره‌جات، خانه‌ها و فراتر از آن‌ها مراجعه می‌کنند. ازآنجایی‌که بسیاری از محصولات به فروش رفته به‌صورت محلی تولیدشده‌اند، بازارهای دست‌فروشان همچنین به بازارهای فروش مهمی برای بخش کشاورزی محلی و در روند تقویت ارتباطات اقتصادی شهر-روستا بدل شده‌اند.