بالاشهر و پائین‌شهر تهران دقیقا کجاست؟!
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، روزنامه هفت صبح با اشاره به نتایج پژوهش «تحلیل فضایی سطوح برخورداری مناطق کلانشهر تهران از منظر اقتصاد شهری» که در شماره یازدهم فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری منتشر شده است، گزارشی منتشر کرده که در آن آمده است: تهران به عنوان پایتخت کشور، قاعدتا باید توسعه‌یافته‌ترین شهر کشور باشد. شاخص‌های بیرونی و نمادین آن هم نشانگر این است که این شهر، بهترین وضعیت را در شاخص توسعه‌یافتگی در میان شهرهای کشور دارد اما در همین شهر و در میان مناطق مختلف آن شکاف‌های عمیقی در خصوص میزان توسعه‌یافتگی وجود دارد. این را می شود هم به صورت عینی مشاهده کرد و هم نتایج پژوهش‌ها به ما می‌گویند. مثل پژوهشی که جهان‌بین میرزایی، سجاد احمدی و اکبر لرستانی با عنوان تحلیل فضایی سطوح برخورداری مناطق کلانشهر تهران از منظر اقتصاد شهری نوشته‌اند و در فصلنامه علمی – پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری چاپ کرده‌اند.
بررسی این پژوهش از این جهت لازم و جالب است که می‌تواند فارغ از معیارهای ساختگی ما برای بالاشهر/ پایین شهر تهران، به ما بگوید که کجای تهران منطقه توسعه‌یافته‌تر و کجا منطقه محروم‌تر است.
قبل از اینکه به مباحث توسعه‌ای برویم اطلاعات کلی جالبی از مناطق تهران به شما بدهیم. همانطور که می‌دانید تهران ۲۲ منطقه شهرداری دارد. همچنین در سال ۱۳۸۸ کل میزان مساحت شهر تهران ۷۵ هزار و ۵۲۰ هکتار بوده، جمعیتش ۸ میلیون و ۲۱۷ هزار نفر که این تعداد در دو میلیون و ۳۷۳ هزار خانواده زندگی می کردند.
در میان این مناطق، وسیع ترین منطقه‌ها به ترتیب مناطق ۴، ۲۲ و ۱۸ هستند. کوچکترین منطقه تهران هم منطقه ۱۷ است که فقط ۷۹۱ هکتار وسعت دارد. پر جمعیت‌ترین مناطق تهران، منطقه های ۴، ۵ و ۱۵ هستند و کم‌جمعیت‌ترین منطقه شهر هم منطقه ۲۲ است.
حال به نتایج این تحقیق بپردازیم. محققان با بررسی ۲۲ شاخص به ارزیابی میزان توسعه‌یافتگی در مناطق مختلف شهر پرداخته‌اند. ۱۰ شاخص اول که مربوط به اشتغال، بیکاری و نیز تراکم نسبی جمعیت است، شاخص اقتصادی نامگذاری شده است. از این جهت، ۴ منطقه تهران یعنی ۱، ۶، ۳ و ۷ مناطقی هستند که فراتوسعه‌ای ارزیابی می‌شوند و بهترین شاخص را دارا هستند و منطقه ۱۷، یک منطقه محروم است.
۹ شاخص دیگر هم هستند که شامل تعداد مراکز درمانی، ایستگاه‌های آتش نشانی، مراکز آموزشی، پارک و میادین میوه و تره‌بار می‌شوند و عامل کالبدی یا فضایی توسعه را تشکیل می‌دهند. طبق این شاخص، فقط منطقه ۶ تهران است که در قسمت فراتوسعه قرار می‌گیرد و بهترین وضعیت را دارد و در مقابل ۷ منطقه تهران از جمله منطقه ۴ که وسیع‌ترین و پرجمعیت‌ترین منطقه شهر هم بود به عنوان یک منطقه محروم ارزیابی می‌شود.
در بخش عوامل اجتماعی که شامل سواد، میزان طلاق، وجود مراکز خدمات اجتماعی و نیز میزان جرایم است نیز منطقه ۶ بهترین وضعیت را دارد و در بخش فراتوسعه قرار گرفته است اما همه مناطق ۱۴ تا ۱۹ تهران، غیر از منطقه ۱۶، در بخش مناطق محروم ارزیابی شده‌اند و اما در عامل چهارم که عامل فرهنگی و تفریحی است و شامل تعداد کتابخانه، ایستگاه ورزش، خدمات رفاهی و مراکز مذهبی و فرهنگی می شود، مناطق ۱ تا ۶ تهران و منطقه ۱۵ در بخش فراتوسعه قرار دارند و منطقه ۱۲ تهران جزو مناطق محروم ارزیابی می‌شود.
به این ترتیب اگر قرار باشد که همه عوامل را با هم تلفیق کنیم باید بگوییم که صرفا منطقه ۶ تهران در ردیف مناطق برخوردار یا توسعه‌یافته تهران قرار می‌گیرد. بعد از این منطقه، مناطق ۱، ۳، ۲ و ۷ تهران جزو مناطق نیمه‌برخوردار هستند و در پایین جدول هم سه منطقه ۱۷، ۹ و ۱۹ به عنوان محروم‌ترین مناطق تهران شناسایی شده‌اند.
